76932
#15
#76932
dayanamadım aneliz kastım.
7 haziran’dan beri gerçekleşen 2 seçim + 1 referandumda kitlesel oy geçişkenliklerinin yaşandığı 3 kesim var, bunlar muhafazakar kürt seçmeni, milliyetçi muhafazakar iç anadolu seçmeni, bir de ak parti’nin kararsız seçmeni. seçenekleri de sırasıyla hdp/ak parti, mhp/ak parti, ak parti/boykot. öncelikle chp’nin bu denklemde yeri yok ve yapabileceği tek şey defans yapabilmek. diğer partiler içinse durum farklı. bahsettiğim üç seçmen kitlesinin ak parti’nin aleyhine döndüğünde neler meydana geldiğini 7 haziran’da gördük. 7 haziran’ın üzerine bu 3 kitleden biraz ekleyince oluşan sonuçları 1 kasım’da gördük. mevcut referandumla alakalı matematik ise;
il-1 kasım- referandum
istanbul- ak parti %49 + mhp %8,6- evet %48,65
ankara- ak parti %49 + mhp %14 - evet %48,85
izmir- ak parti %31,7 + mhp %11,2- evet %31,2
bursa- ak parti %54 + mhp %12,2 - evet %53,21
antalya- ak parti %41,7 + mhp %17,3 - evet %40,92
adana- ak parti %37,3 + mhp %19,3 - evet %41,81
konya- ak parti %74 + mhp %11,3 - evet %72,88
gaziantep- ak parti %61,5 + mhp %9,5 - evet %62,45
şanlıurfa- ak parti %64,3 + mhp %2,9 -evet %70,82
kocaeli- ak parti %56,5 + mhp %11,1 - evet %56,69
bunlar nüfus olarak türkiye’nin en büyük 10 ilindeki 1 kasım seçimlerinin ve referandum sonuçlarının evet tarafındaki vaziyeti. mersin, diyarbakır, hatay, manisa vs. illerinde sonuçlarına da bakılabilir. bu tabloda sonuç açık, hemen hemen her yerde 1 kasım’da ak parti tercihinde oy kullanan yüzde kadar evet var. şanlıurfa ve adana’da hdp’nin 1 kasım’da kayda değer bir oy oranına sahip oluşu evet’in yükselişini sağlıyor, bu başka bir hikaye. mevcut tablonun iki açıklaması olabilir, ya bu şehirlerdeki ak parti seçmeninin tamamı evet dedi ya da ak parti’nin içerisindeki hayırcılar mhp’nin evetçileri ile dengelendi. kişisel görüşüm ak parti hayırcılarının mhp evetçileri tarafından dengelendiği yönünde fakat bu dengelenmenin çok küçük yüzdelerde olduğunu düşünüyorum. bu ne demek? ak parti 1 kasım’da aldığı oydan çok çok çok az kaybederek referandumda evet aldı. buna göre de büyük şehirlerde ak parti kaybetti demek ne kadar gerçekçi bilemiyorum. evet büyük şehirlerde tercih hayır oldu ama genel seçim yapılsa ak parti 1 kasım’a benzer bir oranda oy alacak ve medya ak parti’nin bu şehirleri nasıl süpürdüğünden bahsedecek. mhp’de ise durum farklı. parti evet demesine rağmen mhp seçmeninin büyük şehirlerdeki çoğunluğu hatta tamamına yakını hayır dedi.
il-1 kasım- referandum
yozgat - ak parti %72,7 + mhp %13,9 - evet %74,27
çorum - ak parti %61,1 + mhp %12,2 - evet %64,49
amasya - ak parti %51,6 + mhp %20,2 - evet %56,6
tokat - ak parti %59,5 + mhp %14,7 - evet %63,18
çankırı - ak parti %68,7 + mhp %21,3 - evet %73,35
kastamonu- ak parti %59,8 + mhp %18,5 - evet %64,82
kırıkkale- ak parti %62,1 + mhp %20,5 - evet %62,42
kırşehir - ak parti %50,8 + mhp %23,8 - evet %53,25
nevşehir- ak parti %62,5 + mhp %18 - evet %65,59
aksaray - ak parti %71,2 + mhp %17,8 - evet %75,49
gelelim oy tercihlerinin daha keskin olduğu iç bölgeler, burada ak parti seçmeninin tamamının evet verdiği konusunda herkes hemfikirdir. virgülün sağ tarafındaki 1-2 puanlık oynamalar katılım oranıyla alakalı. bu bölgelerde ak parti’nin 1 kasım oy oranının üzerine %3-5 ekleniyor ve evet yüzdesine ulaşıyoruz. bu evetlerin mhp’nin iç bölgelerdeki seçmeninden geldiği aşikar. ancak mhp’nin 1 kasım’daki oy oranlarına bakınca bu bölgede de hayırcılar çoğunlukta.
ikinci grubumuz muhafazakar kürtlerin oy tercihleri daha belirgin. güneydoğuda ve doğu anadolu’nun doğusunda oy alabilen 2 parti var ve oy geçişkenliği bu iki parti arasında. bu iki bölgede de ak parti’nin 1 kasım oyunun üzerine %5-10 arttırarak evet oranına ulaşılıyor.
değinmek istediğim diğer bir nokta insanların neyi oyladığı konusu. hayır diyenlerin içinde önemli bir oranda yeni anayasayı ve sistemi oylayan bir kesim olabilir ama evet diyenler özellikle iç bölgelerdeki evetçiler recep tayyip erdoğan’ın başkanlığını oyladı. evet tarafındaki motivasyonun bir benzerini cumhurbaşkanlığı seçimlerinde bulabiliriz.
ak parti için referandumda ideal senaryo mhp ile olan ittifaktan ve güneydoğudan alabildiğine oy alarak %60’a dayanmak hatta üzerine çıkmaktı. bu senaryo “anlamlı evet” senaryosu. neden anlamlı olduğunu şöyle göstereyim:
il-1 kasım
izmir - chp %45,9 vs ak parti + mhp %42,9
manisa - chp %29,3 vs ak parti + mhp %62
aydın - chp %40,1 vs ak parti + mhp %49,9
denizli - chp %33,8 vs ak parti + mhp %60,2
muğla - chp %47,5 vs ak parti + mhp %45,3
edirne - chp %55,9 vs ak parti + mhp %38,3
tekirdağ -chp %44,9 vs ak parti + mhp %47,9
kırklareli -chp %54,7 vs ak parti + mhp %40,6
şimdi ideal senaryoda mhp’den oyların geleceği yerler üç aşağı beş yukarı yukarıdaki iller. bu illerin özelliği yıllardır seçim haritalarında kırmızıya boyanmaları. ancak ak parti’nin mhp ile ittifakının başarılı olması durumunda bu illerden aydın ve tekirdağ’da evet çıkacağı, manisa ve denizli’de evetin büyük fark atacağı, izmir ve muğla’da ise tercihlerin kafa kafaya geleceği görülüyor. işte anlamlı evet bu durum olacaktı, hele ki chp konya milletvekili hüsnü bozkurt’un söylemleri ve ak parti tarafının verdiği tepkiler hesaba katılırsa. kıyı ege’de bu durum gerçekleşseydi sanırım ak parti seçim tarihinin en büyük başarısı olurdu. bu senaryonun ak parti’ye kazandıracağı ivmeyi ve muhalefette meydana gelecek çöküntüyü hayal edemiyorum. ancak bu ittifak başarılı olmadı, olmayacağı da devlet bahçeli’nin referanduma 3 gün kala trt’de canlı yayında eyalet sistemi tartışmasını açmasından anlaşılıyordu.
ak parti %39-41 bandının üzerine kendi kararsız seçmenini koyarak %47-49’a, mhp ve hdp muhafazakarlarını koyarak %51-53’e ulaşıyor. %50 civarında bu kadar oynamanın olduğu bir tabloda 1-2 puanlık oynamalar bile görüldüğü gibi oldukça önemli ve genel sonucu belirleyebiliyor.
seçim sonrası durumda ise ortada 1 adet pimi çekilmiş mhp bombası duruyor. şimdilik üzerinde çok durulmuyor ama parti içi muhalefeti uzun bir süredir iktidar desteğiyle engellemeyi başaran devlet bahçeli’nin koltuğu pek sağlam değil. üstelik ak parti’nin kendisine ihtiyacı da kalmadı hatta ak parti 2019 seçimlerinde mhp’nin evetçilerini kesin bir şekilde kendi kitlesine katmak için mhp’yi parçalamayı ihtimal dahilinde düşünüyordur. bu yüzden az önce medyada devlet bahçeli’nin ysk’ya seslendiği haberi düştü. devlet bahçeli de önünü görmeye çalışıyor ve bunun ilk adımı da mhp seçmeni içerisindeki destek oranını görmek.
bu noktada yıllardır pasif kalmak zorunda olan chp’ye bir fırsat/risk kapısı açılıyor. referandumda hayır cephesini yöneten tek organizasyon chp organizasyonu idi. bu organizasyonun doğrudan sorumlu olduğu oy oranı %25 iken üzerine %23 daha eklenerek %48’lik hayır oranına ulaşıldı. bu oranın içerisinde yer alan mhp seçmeninin oylarını kimin yöneteceği/partileştireceği şimdilik belirsiz ancak şu bir gerçek ki bu insanlar referandumda mhp yönetimini dinlemedi. akşener, özdağ, sinan oğan tayfası yeniden devreye girecektir. bir parti kurup mhp oylarını mı üstlenecekler yoksa devlet bahçeli’yi koltuğundan etmeye mi çalışacaklar yoksa hiçbir şey olmayacak mı bunu zaman gösterecek. ancak şundan yüzde yüz eminim ak parti mhp’nin içerisinde bulunduğu vaziyete müdahale edecek ve mhp oylarını olabildiğine almaya çalışacaktır. zaten ak parti’nin sağda yer alan bütün liderleri oylarıyla beraber bünyesine kattığını yıllardır görüyoruz. devlet bahçeli’nin ne kadar oy getireceğine bağlı olarak ak parti kendisiyle yeniden anlaşabilir. bahçeli de ysk’ya seslendiği üzere mhp’den referandumda şu kadar evet çıktı deyip 2019 için kendisini garantiye almaya çalışabilir. chp’nin ise bu durumu dışarıdan takip etmemesi, mevcut hayır oylarını muhafaza etmesi ve evetçi mhp oylarını da geri kazanması gerekiyor. aynı şekilde ak parti için de mevcut statik durumu kırıp yıllardır hayali kurulan %60’lık blok oya ulaşma şansı ya da %50’ye saplanıp kalma riski var. ak parti’nin %50 üzerine çıktığı cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ve referandumda recep tayyip erdoğan faktörü vardı. %50’ye takılı kalma riski erdoğan sonrası dönemi zorlar.
genel olarak ak parti’nin bu referandumda daha önce hiç alamadığı oyları kazanmaya ve erdoğan sonrası başkanlık sistemini garantiye almaya çalışırken, az kalsın bir facia yaşayacağına tanık olacaktık. referandumda yukarıda bahsettiğim 3 kitlede, özellikle muhafazakar hdp ve mhp seçmenindeki oy kaymaları öngörüldü mü bilmiyorum ama muhalefet uzlaştığı sürece bu sonuçlar ak parti’nin %50 için her seçimde kendi kararsız seçmenini ve milliyetçi muhafazakar oyları ikna etmesi gerektiğini gösteriyor.
